انتظار و ارزش در تعلیم و تربیت

نظریه انتظار و ارزش در تعلیم و تربیت

نوشته شده : خانم حمیده دهقانی

دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی دانشگاه الزهرا(س)

تعریف مدل انتظار – ارزش

مفهوم انتظار منعکس کننده باورها و قضاوت فرد درباره قابلیت خود در انجام کار و موفقیت در آن است و به عبارتی سازه انتظار با پاسخ به این پرسش سروکار دارد (آیا می توانم این کار را انجام دهم؟)اگر پاسخ منفی باشه در مورد قابلیت خود تردید کند هرچند تکلیف مورد علاقه اش باشد کمتر احتمال می رود  تکلیف را انجام دهد .

مفهوم دیگر مدل انتظار – ارزش ،سازه ارزش است که عبارتست از دلایل مختلفی که دانش آموزان در مورد علت پرداختن به کاری ارایه دهند وپاسخ به این پرسش سروکار دارد (آیا می خواهم این کار را انجام دهم ؟چرا؟)در مدل های انتظار –ارزش انگیزش ،هر دو مولفه انتظار وارزش در پیش بینی  رفتار انتخابی دانش آموز در آینده ،پرداختن به آن تکلیف، مداومت و توفیق آنها از اهمیت برخوردار است.

تاریخچه

مدل های انتظار –ارزش برخلاف مدل های رفتاری انگیزش،بر بعد شناختی فرد به عنوان تصمیم گیرنده فعال تاکید دارد.هرچه در توجیه انگیزش به مقوله شناختی و مدل های انتظار-ارزش و فعال بودن یادگیرنده توجه بیشتری می شد از غریزه ،سایق،نیازوعادت به عنوان عامل برانگیزنده کاسته می شدو این که چه چیزی انگیزش دست زدن به رفتار را ایجاد می کند دیگر مساله مهمی نبودو آنچه مهم بود این بود که چگونه افراد تصمیم می گیرند چه اهداف یا مسیرهایی را انتخاب  انرژی ،کنجکاوی وفعایت خود را در چه جهتی متمرکز می کنند .اگرچه بعضی از رفتار گراها همانند تولمن به عامل دومی که در روند تداعی محرک –پاسخ نقش دارد-انتظار آزمودنی- اشاره می کند.

اما آنچه لوین برای فرآیند شناختی تصمیم گیری با در نظر گرفتن مولفه های انتظار و ارزش پیشنهاد می کند سازه سطح انتظارکه عبارت است از هدف یا معیاری که فرد بر اساس تجارب گذشته وآشنایی که از یک تکلیف دارد برای خود در نظر می گیرد و روش ارزیابی آن بکار می رود بازی پرتاب حلقه بود .البته لازم به ذکر است که لوین در نظریه خود بجای مفهوم ارزش از واژه جاذبه استفاده می کند –افراد برای هریک  از اشیای موجود خود در محیط جاذبه کسب می کنند .مثلا فرد گرسنه اشیا ونشانه هایی که در مجیط خود به غذا مربوط می شود حساس تر می شود وآن اشیا و نشانه ها جذاب تر می شود و هر چه میزان گرسنگی بیشتر باشد این جذابیت و جاذبه بیشتر می شود.

اتکینسون در مدل انگیزش پیشرفت خود سازه های نیاز،سطح انتظار،ارزش و انتظار تولمن و لوین را با هم ترکیب نموده و رفتار را تابعی از حاصل ضرب انگیزه ،احتمال موفقیت وارزش تشویقی می داند که انگیزه را تفاوتها یا آمادگی ها ی فردی با ثبات وماندگار آموخته  شده که بصورت جستجوی موفقیت  یا اجتناب از شکست تعریف می کند که معتقد است این عامل جنبه ی درونی و شخصیتی انگیزش را تشکیل می دهد.

سازه انتظار در مدل اتکینسون که فرض بر این است موفقیت یا تکلیف را دربر می گیرد مربوط به محیط می باشد و منعکس کننده باورهای ذهنی  فرد درباره احتمال موفقیت است .انتظار هرچند قطعا منعکس کننده باورهای خود فرد هستند ولی یکی از اثرات محیط بر انگیزش را نشان می دهد وآن –سطح دشواری تکلیف است.

بدین تربیت می توان گفت که هر چنداین مدل اساسا یک مدل ارگانیسمی است که عمدتا بر فرد متمرکز است اما عوامل خارجی را نیز در بر گرفته.

سومین عامل ومولفه ارزش تشویقی موفقیت است که بصورت هیجانی وکسب افتخار ناشی از پیشرفت تعریف می شود  به عبارتی هرچه تکلیف در سطح دشواری بالاتر اما قابل انجام باشد ارزش بیشتری دارد .لذا احتمال موفقیت (انتظار)رابطه معکوسی با ارزش تشویقی وهمین طور دشواری تکلیف دارد. یعنی هرچه تکلیف آسان تر (احتمال موفقیت بالاتر)ارزش تشویقی پایین تری دارد .باتوجه به این روابط اتکینسون رابطه ی ریاضی ی را معرفی می نماید که بصورت احتمال موفقیت-1-=ارزش تشویقی.بنابر این با ارایه این مدل ریاضی ارزش تشویقی در تحقیقات انگیزش پیشرفت نا دیده گرفته می شود و زمانی انگیزه پیشرفت در بالاترین سطح است دشواری تکلیف در سطح متوسط قرار داشت.نتایجی شبیه به این رابطه احتمال و ارزش اتکینسون در سایر نظریه ها نیز وجود دارد نظیر گانیه آموزش باید فقط چند گام جلوتر از شایستگی قبلی باشد یا پیاژه به آموزش مفاهیم  به دانش آموزان به مرحله بلافاصله بعد تاکید دارد یا مفهوم منطقه مجاور رشد ویگوتسکی.